Marian Borzęcki 1889 - 1940 Bearbeiten

Marian Gorgoniusz Borzęcki – adwokat, Komendant Główny Policji Państwowej, polityk Urodził się 8 IX 1889 r. w Suwałkach w rodzinie sędziego Sądu Okręgowego Walentego Bolesława Borzęckiego, który pochodził z Sandomierza, oraz Marii Ireny z Rakowskich. Wybrał karierę prawniczą, a studia ukończył jeszcze przed I wojną światową na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Petersburgu. Pracę w adwokaturze podjął w Petersburgu, a w 1915 r. w Warszawie. W 1915 r., w czasie wojny, wstąpił do Straży Obywatelskiej na szeregowego funkcjonariusza. Następnie w warszawskiej Milicji Miejskiej był Komisarzem XXIII Okręgu z/s komisariatu przy ul. Grójeckiej, kierownikiem i wykładowcą szkoły milicyjnej, nadkomisarzem i kierownikiem sekcji III milicji do spraw handlowych, sanitarnych i technicznych. Na początku lutego 1918 r., podając się za mieszkańca Suwałk, znalazł się wśród sygnatariuszy odezwy, która skierowana do Rady Regencyjnej zawierała żądanie przyłączenia ziemi suwalskiej do Królestwa Polskiego. Od 1 VI 1918 r. był kierownikiem referatu do spraw policyjnych w Sekcji Administracyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, następnie Wydziału Policji w tej sekcji, wreszcie naczelnikiem samodzielnego Wydziału Policji MSW. W listopadzie 1918 r. brał udział w akcji rozbrajania niemieckiej policji w Warszawie. 1 XII 1918 r. mianowany został radcą ministerialnym w MSW.

20 I 1919 r. jako Naczelny Inspektor Policji Komunalnej stanął na czele Policji Komunalnej. Odgrywał wiodącą rolę w pracach nad utworzeniem jednolitej formacji policyjnej, w tym nad ustawą o policji państwowej, przyjętą 24 VII 1919 r. przez Sejmu Ustawodawczy. Mianowany 17 VI 1919 r. z dniem 1 lipca został w stopniu nadinspektora Zastępcą Komendanta Głównego Policji Państwowej, w okresie gdy na czele rządu stał premier Ignacy Jan Paderewski. Odszedł z policji 9 XI 1921 r., bo wcześniej, 22 X 1921 r. Naczelnik Państwa Józef Piłsudski powołał go na stanowisko Komisarza Rządu na Miasto Warszawę z kompetencjami wojewody i starosty. 17 XII 1922 r., po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza, został zawieszony w czynnościach. W pierwszej połowie 1923 r. pełnił funkcję dyrektora Departamentu Bezpieczeństwa Publicznego i Prasy w MSW. 1 VII 1923 r. na mocy dekretu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego objął w stopniu inspektora obowiązki komendanta głównego Policji Państwowej, gdy premierem centrowo-prawicowego rządu był Wincenty Witos. W czasie zamachu majowego Marszałka Piłsudskiego opowiedział się po stronie rządu oraz prezydenta Wojciechowskiego i 14 V 1926 r. został internowany. Zdymisjonowany ze stanowiska komendanta głównego przez prezydenta Ignacego Mościckiego służbę w policji zakończył 5 XI 1926 r.

Od 1927 r. do wybuchu II wojny światowej prowadził kancelarię adwokacką. Od 1 VIII 1927 r. do 2 III 1934 r. był wiceprezydentem Warszawy. Od 1926 do 1939 r. działał w opozycyjnych wobec rządów sanacyjnych ugrupowaniach endeckich: Związku Ludowo-Narodowym, Obozie Wielkiej Polski, Stronnictwie Narodowym (był prezesem zarządu stołecznego i członkiem Rady Naczelnej tej partii). W 1935 r. odszedł ze Stronnictwa Narodowego, wstąpił do Stronnictwa Pracy i należał do polityków skupionych wokół gen. Władysława Sikorskiego i Ignacego Jana Paderewskiego we Froncie Morges. We wrześniu 1939 r. został powołany do Komitetu Obywatelskiego przy Dowództwie Armii „Warszawa” i mianowany Delegatem Administracyjnym na obszar Starostwa Grodzkiego Warszawa-Śródmieście. Działał też w Stołecznym Komitecie Samopomocy Społecznej. Jesienią 1939 r. podjął działalność konspiracyjną w tak zwanym Biurze Politycznym i Centralnym Komitecie Organizacji Niepodległościowych, który miał być konspiracyjną, naczelną reprezentacją polityczną w kraju rządu emigracyjnego gen. Sikorskiego.

30 III 1940 r. został aresztowany przez Niemców i uwięziony na Pawiaku. 3 V 1940 r. wywieziono go do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, stąd 27 maja do podobozu w Gusen, będącego częścią obozu koncentracyjnego Mauthausen-Gusen. 3 VI 1940 r. zmarł i należał do pierwszych, zarejestrowanych ofiar Gusen. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Był odznaczony Krzyżem Walecznych, Orderem Polonia Restituta III klasy, francuskim Orderem Legiia Honorowej IV klasy, Orderem Korony Rumuńskiej II klasy.

Tadeusz Radziwonowicz, dyrektor Archiwum Państwowego w Suwałkach

Marian Gorgoniusz Borzęcki – Anwalt, Hauptkommandant der Staatspolizei, Politiker. Er wurde am 8. September 1889 in Suwałki (1941-44: Sudauen) geboren. Sein aus Sandomierz (Sandomir) stammender Vater, Bolesław Borzęcki, war Richter beim Bezirksgericht; seine Mutter war Maria Irena, geborene Rakowska. Er entschied sich für eine juristische Kariere. Sein Studium an der juristischen Fakultät der Universität von [Sankt] Petersburg beendete er noch vor dem 1. Weltkrieg. Seine Tätigkeit als Rechtsanwalt begann in [Sankt] Petersburg, und wurde 1915 in Warszawa (Warschau) fortgesetzt.

Während des Krieges trat er 1915 der Straż Obywatelska (Bürgerwehr) als gewöhnlicher[1] Funktionär bei. Danach war er bei der städtischen Miliz von Warszawa Kommissar des 23. Bezirks im Kommissariat mit Sitz in der Ulica Grójecka; er war Leiter und Vortragender an der Milizschule, Oberkommissar und Leiter der Sektion 3 der Miliz für Handels-, sanitäre und technische Angelegenheiten. Anfang Februar 1918, als er sich als ein Einwohner aus Suwałki (1941-44: Sudauen) ausgab, gehörte er zu den Unterzeichnern des Manifests, das an die Rada Regencyjna (Regenschaftsrat) gerichtet war und die Forderung zum Anschluss der Gebiete von Ziemia Suwalska an das Königreich Polen enthielt. Seit dem 1. Juni 1918 leitete er das Referat für Polizeiangelegenheiten in der Verwaltungssektion des Innenministeriums, dann die Polizeiabteilung innerhalb dieser Sektion, anschließend wurde er zum selbständigen Vorsteher der Polizeiabteilung des Innenministeriums. Im November 1918 nahm er an der Entwaffnung der deutschen Polizei in Warszawa (Warschau) teil. Am 1. Dezember 1918 erhielt er die Nominierung zum Ministerialrat im Innenministerium.

Am 20. Januar 1919 übernahm er als leitender Inspektor der städtischen Polizei deren Leitung. Er war federführend bei der Gestaltung und Schaffung einer einheitlichen Polizeistruktur, einschließlich des Gesetzes über die staatliche Polizei, das am 24. Juli 1919 vom Sejm Ustawodawczy (gesetzgebendes Parlament) verabschiedet wurde. Am 17. Juni 1919 erhielt er die Nominierung und mit 1. Juli übernahm er im Rang eines Oberinspektors den Posten des stellvertretenden Hauptkommandanten der staatlichen Polizei, zu jener Zeit, als die Regierung von Premierminister Jan Paderewski angeführt wurde. Er verließ die Polizei am 9. November 1921, da er zuvor am 22. Oktober 1921 von Józef Piłsudski, dem Naczelnik Państwa (Anführer des Staates), auf den Posten des Regierungskommissars für die Stadt Warszawa (Warschau) mit den Kompetenzen eines Woiwoden und Landrats berufen wurde. Am 17. Dezember 1922 wurde er nach der Ermordung des Präsidenten Gabriel Narutowicz in seiner Funktion suspendiert. In der ersten Hälfte des Jahres 1923 bekleidete er die Position des Direktors des Departements für Öffentliche Sicherheit und Presse im Innenministerium. Am 1. Juli 1923 übernahm er kraft des Dekrets des Präsidenten Stanisław Wojciechowski im Rang eines Inspektors die Agenden des Hauptkommandanten der staatlichen Polizei, in der Zeit, als Wincety Witos als Premierminister die Mitte-Rechts-Regierung anführte. Während des Maiputsches von Marszałek (Marschall) Piłsudski ergriff er Partei für die Regierung und den Präsidenten Wojciechowski und wurde am 14. Mai 1926 interniert. Mit der Entlassung aus seinem Posten als Hauptkommandant durch den Präsidenten Ignacy Mościcki beendete er am 5. November 1926 seinen Dienst bei der Polizei.

Zwischen 1927 und dem Ausbruch des 2. Weltkriegs führte er eine Rechtsanwaltskanzlei. Zwischen 1. August 1927 und 2. März 1934 war er stellvertretender Präsident der Stadt Warszawa (Warschau). Zwischen 1926 und 1939 war er in nationaldemokratischen Gruppierungen der Oppositionsbewegung gegen das Sanacja-Regime[2] aktiv wie Związek Ludowo-Narodowy (Nationaler Volksverband), Obóz Wielkiej Polski (Großpolnisches Lager), Stronnictwo Narodowe (Nationale Partei) (er war Vorsitzender des hauptstädtischen Vorstandes und Mitglied des Generalrats in dieser Partei). 1935 verließ er die Stronnictwo Narodowe (Nationale Partei) und trat der Stronnictwo Pracy (Partei der Arbeit) bei und gehörte zu den Politikern rund um die Generäle Władysław Sikorski und Ignacy Jan Paderewski bei der Front von Morges. Im September 1939 wurde er in das Komitet Obywatelski (Bürgerkomitee) beim Armeekommando „Warszawa“ berufen und als Verwaltungsdelegierter für das Gebiet von Starostwo Grodzkie Warszawa-Śródmieście (in etwa: Amtslandrat von Warschau-Innenstadt) nominiert. Er war ebenfalls im Stołeczny Komitet Samopomocy Społecznej (Soziales Selbsthilfe-Komitee der Hauptstadt) tätig. Im Herbst 1939 begann seine Untergrundtätigkeit im sogenannten Biuro Polityczne (Politbüro) und Centralny Komitet Organizacji Niepodległościowych (Zentralkomitee der Unabhängigkeitsorganisationen), welches die politische Haupt-Untergrundvertretung der Exil-Regierung von General Sikorski sein sollte.

Am 30. März 1940 wurde er von den Deutschen festgenommen und im Pawiak[3] inhaftiert. Am 3. Mai 1940 wurde er in das Konzentrationslager Sachsenhausen deportiert, von dort wurde er am 27. Mai ins Konzentrationslager Gusen verlegt, welches ein Unterlager des Konzentrationslagers Mauthausen-Gusen war. Er starb am 3. Juni 1940 und gehörte zu den ersten registrierten Opfern des KZ Gusen. Sein symbolisches Grab befindet sich auf dem Friedhof Cmentarz Powązkowski in Warszawa. Er wurde mit folgenden Medaillen ausgezeichnet: dem Krzyż Walecznych (Tapferkeitskreuz), dem Orden Polonia Restituta 3. Klasse, dem französischen L’Ordre national de la Légion d’honneur[4] 4. Klasse und dem Orden der Rumänischen Krone 2. Klasse.

Tadeusz Radziwonowicz, Direktor des Staatlichen Archivs in Suwałki

[1] Anm. d. Übers.: im Original: durchschnittlicher

[2] Anm. d. Übers.: Sanacja: Eigenbezeichnung des autoritären Regimes in der 2. Polnischen Republik unter  Józef Piłsudski und Edwar Rydz-Śmigły zwischen 1926 und 1939.

[3] Anm. d. Übers.: während des 2. Weltkriegs ein berüchtigtes Gefängnis für politische Häftlinge in Warschau

[4] Anm. d. Übers.: die Ehrenlegion, französischer Verdienstorden