Józef Mamica 1878 - 1940 Bearbeiten

Józef Mamica war evangelisch-lutherischer Geistlicher bei der polnischen Armee. Er stammte aus einer Bauernfamilie. Nach dem Abschluss des Gymnasiums in Cieszyń studierte er in Wien und Basel Theologie. 1903 erhielt er seine Ordination. Zunächst diente er in den Pfarreien in Stary Bielsko und seit 1904 in Błędowice. Nach dem Ende des Ersten Weltkriegs und dem Zusammenbruch der österreichisch-ungarischen Monarchie engagierte er sich politisch dafür, dass das Teschener Schlesien dem wiederauferstandenen polnischen Staat angeschlossen werde. Im Zentralkomitee der Volksabstimmung in Cieszyń tätig gab er zwei Propagandabroschüren heraus: Do ludu ewangelickiego (Für das evangelische Volk) und Polityczne korzyści z przynależności do Polski (Die politischen Vorteile der Zugehörigkeit zu Polen). Im Jahr 1919 vertrat er gemeinsam mit anderen Personen den Nationalrat des Fürstentums von Cieszyń bei der Pariser Friedenskonferenz, er präsentierte dort den TeilnehmerInnen Argumente für den Beitritt Teschener Schlesiens zu Polen. Im Jahr 1920 verließ er Błędowice, das sich innerhalb der tschechoslowakischen Grenzen befand. Im selben Jahr wurde er Militärkaplan des Korpskommandos des VII. Bezirks mit Sitz in Poznań, welches Posen und Pommern umfasste. Gleichzeitig leitete er die Seelsorge für zivile polnische Evangelikale. In den Jahren 1920 bis 1923 war er Verwalter der neu gegründeten Evangelisch-Augsburgischen Pfarreien in Poznań. Mit der Unterstützung von anderen Geistlichen trug er dazu bei, weitere polnische Pfarreien zu gründen: in Toruń (1921), Bydgoszcz (1922) und Grudziądz (1923). Gemeinsam mit dem Oberpastor des polnischen Militärs, Pater Oberst Ryszard Paszko veröffentlichte er 1925 Śpiewnik i modlitewnik dla ewangelików w wojsku polskim, das Gesangs- und Gebetsbuch für die Evangelikalen in der polnischen Armee. Von 1923 bis 1929 Jahre leitete er ein evangelisches Militärwaisenhaus im Dorf Marszałki in Wielkopolska. In den Jahren 1929 und 1930 bekleidete er die Position des Oberpastors der polnischen Armee. Im Auftrag des Ministeriums für religiöse Angelegenheiten und Volksaufklärung war er Sachverständiger für religiöse und politische Angelegenheiten der ehemaligen preußischen Teilungsgebiete. 1935 trat er, mit dem Rang eines Obersts bekleidet, in den Ruhestand und ließ sich in Mnich nieder, einem Dorf im Teschener Schlesien. Im April 1940 wurde er verhaftet und in das Konzentrationslager Dachau deportiert (Eintragung in das Zugangsbuch am 28. April 1940, Nr. 7110). Am 5. Juni desselben Jahres wurde er nach Mauthausen/Gusen überstellt. Er starb am 3. August 1940 in Gusen. Seine Asche wurde auf dem evangelischen Friedhof in Cieszyń beigesetzt.

Danuta Szczypka

Danuta Szczypka hat 2015 gemeinsam mit Maria Szlaur-Bujok die Ausstellung Jan Sztwiertnia 1911–1940 konzipiert, die das Leben von Jan Sztwiertnia dokumentiert, und war eine der Initiatorinnen und Initiatoren der Anbringung einer Gedenktafel an der KZ-Gedenkstätte Gusen.

Aus dem Polnischen von Katharina Czachor

Literatur:

W cieniu śmierci. Ewangelicy – ofiary prześladowań w czasie II wojny światowej [Im Schatten des Todes. Protestanten – Opfer der Verfolgung im Zweiten Weltkrieg] (Warschau 1970), S. 15-16.

L. Brozek: Józef Mamica. In: Polnisches Biografisches Lexikon, Band XIX (Wroclaw et al. 1974), S. 463f.

J. Golec/S. Bojda: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej [Teschner Biografisches Lexikon], Band 2 (Cieszyń 1995), S. 132.

KJ Rej: Ewangelicka służba duszpasterska w Wojsku Polskim 1919–1950 [Evangelische Seelsorge in der polnischen Armee 1919-1950] (Warschau 2000), S. 159–161.

Józef Mamica was a Protestant-Lutheran chaplain in the Polish army. He came from a family of farmers. After completing his education at the grammar school in Cieszyn he studied theology in Vienna and Basel. He was ordained in 1903. He initially worked in parishes in Stary Bielsko and from 1904 in Błędowice. After the end of the First World War and the collapse of the Austro-Hungarian monarchy, he became politically active in promoting the annexation of Cieszyn Silesia by the resurrected Polish state. As part of the central committee working on the plebiscite in Cieszyn, he published two propaganda brochures: Do ludu ewangelickiego (For the Protestant people) and Polityczne korzyści z przynależności do Polski (The political advantages of affiliation to Poland). In 1919 he, along with others, represented the national council of the Duchy of Cieszyn at the Paris peace conference; he presented to the participants the arguments in favour of Cieszyn Silesia’s accession to Poland. In 1920 he left Błedowice, which was then within Czechoslovak territory. In the same year he became military chaplain of the brigade headquarters of the 7th district based in Poznań, which included Posen and Pomerania. At the same time he was in charge of pastoral care for Polish civilian Protestants. Between 1920 and 1923 he was the administrator of the newly-founded Evangelical Church of the Augsburg Confession parishes in Poznań. With the support of other chaplains he contributed to the establishment of other Polish parishes: in Toruń (1921), Bydgoszcz (1922) and Grudziądz (1923). In 1925, together with the senior pastor of the Polish military, Pater Colonel Ryszard Paszko, he published Śpiewnik i modlitewnik dla ewangelików w wojsku polskim, the hymnal and prayer book for Protestants in the Polish army. From 1923 to 1929 he managed a Protestant military orphanage in the village of Marszałki in Wielkopolska. In 1929 and 1930 he held the position of senior pastor of the Polish army. On behalf of the Ministry of Religious Affairs and Public Enlightenment he was an expert on religious and political affairs in the former Prussian regions. In 1935 he retired with the rank of colonel and settled in Mnich, a village in Cieszyn Silesia. In April 1940 he was arrested and deported to the Dachau concentration camp (entry in the arrivals book on 28 April 1940, no. 7110). On 5 June of the same year he was transported to Mauthausen/Gusen. He died on 3 August 1940 in Gusen. His ashes were buried in the Protestant cemetery in Cieszyn.

Danuta Szczypka

References:

W cieniu śmierci. Ewangelicy – ofiary prześladowań w czasie II wojny światowej [In the shadow of death. Protestants – victims of persecution in the Second World War] (Warsaw 1970), pp. 15–16.

L. Brozek: Józef Mamica In: Polish Biographical Dictionary, vol. XIX (Wroclaw et al. 1974), p. 463f.

J. Golec / S. Bojda: Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej [Biographical dictionary of Cieszyn], vol. 2 (Cieszyn 1995), p. 132.

KJ Rej : Ewangelicka służba duszpasterska w Wojsku Polskim 1919–1950 [Protestant pastoral care in the Polish army 1919–1950] (Warsaw 2000), pp. 159–161.

Translation into English: Joanna White

Józef Mamica, ks., polski duchowny luterański, kapelan Wojska Polskiego. Pochodził z rodziny chłopskiej. Po ukończeniu gimnazjum w Cieszynie podjął studia teologiczne w Wiedniu i Bazylei. W 1903 roku został ordynowany na duchownego. Początkowo służył w parafii w Starym Bielsku, a od 1904 roku w Błędowicach. Po zakończeniu I wojny światowej i rozpadzie Austro-Węgier zaangażował się w działania polityczne mające na celu przyłączenie Śląska Cieszyńskiego do odradzającego się państwa polskiego. Działając w Głównym Komitecie Plebiscytowym w Cieszynie wydał dwie broszury propagandowe: Do ludu ewangelickiego i Polityczne korzyści z przynależności do Polski. W 1919 roku wraz z innymi osobami reprezentował Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego na konferencji pokojowej w Paryżu przedstawiając jej uczestnikom argumenty przemawiające za przyłączeniem Śląska Cieszyńskiego do Polski. W 1920 roku opuścił Błędowice, które znalazły się w granicach Czechosłowacji. Jeszcze w tym samym roku został kapelanem wojskowym Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII z siedzibą w Poznaniu, obejmującego województwa poznańskie i pomorskie. Jednocześnie prowadził duszpasterstwo wśród cywilnych ewangelików – Polaków. W latach 1920–1923 był administratorem nowo powstałej parafii ewangelicko–augsburskiej w Poznaniu. Przy wsparciu innych duchownych przyczynił się do utworzenia kolejnych polskich parafii: w Toruniu (1921), Bydgoszczy (1922) i w Grudziądzu (1923). Wraz z naczelnym kapelanem Wojska Polskiego, ks. płk. Ryszardem Paszko opublikował w 1925 roku Śpiewnik i modlitewnik dla ewangelików w wojsku polskim. Od 1923 do 1929 roku prowadził ewangelicki dom sierot wojskowych we wsi Marszałki w Wielkopolsce. W latach 1929–1930 sprawował funkcję naczelnego kapelana ewangelickiego Wojska Polskiego. Z ramienia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego był rzeczoznawcą dla spraw wyznaniowych i politycznych byłego zaboru pruskiego. W 1935 roku, w randze pułkownika, przeszedł na emeryturę i osiadł w Mnichu, wsi na Śląsku Cieszyńskim. W kwietniu 1940 roku został aresztowany i przewieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau (wpisany do ewidencji 28.04.1940, nr 7110). Dnia 5 czerwca tego roku przetransportowano go do KL Mauthausen – Gusen, gdzie zmarł 3 sierpnia 1940 roku. Jego prochy zostały pochowane na cmentarzu ewangelickim w Cieszynie.

Danuta Szczypka (2014)

Źródła:

W cieniu śmierci. Ewangelicy – ofiary prześladowań w czasie II wojny światowej, Warszawa 1970, s. 15-16.

L. Brożek, Józef Mamica, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIX, Wrocław i in. 1974, s. 463-464.

J. Golec, S. Bojda, Słownik biograficzny Ziemi Cieszyńskiej, t. 2, Cieszyn 1995, s. 132.

K. J. Rej, Ewangelicka służba duszpasterska w Wojsku Polskim 1919-1950, Warszawa 2000, s. 159-161.