Jan Włodarczyk 1892 - 1944 Edycja

Jan Włodarczyk war mit der Region Zagłębie Dabrowskie, dem Dombrowaer Kohlenbecken, bzw. mit der Stadt Sosnowiec eng verbunden. Er lebte dort mit seiner Frau Katarzyna und den drei Kindern Maria, Mieczysława und Jerzy. Ab 1924 war er ein aktives Mitglied der Polska Partia Socjalistyczna (Polnische Sozialistische Partei, PPS), der Gwardia Ludowa (Volksgarde) der PPS sowie auch der Milicja (Miliz) der PPS.

Er war ab 1928 Mitarbeiter des örtlichen Badehauses, das sich direkt neben dem Wohnhaus befand. Ab 1935 war Jan Włodarczyk Betreuer der Jugendorganisation der Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (Gesellschaft der Arbeiteruniversität). In dieser Organisation war er ein Vorbild und eine große Autorität.

Der unerwartete Tod seiner Frau im Jahre 1939 verschlimmerte die Tragödie des Zweiten Weltkrieges für ihn. Die Wohnung der Włodarczyks sowie das Badehaus wurden Verteilungszentren für konspirative Zeitungen, Flugblätter und Literatur der PPS. Mehr als zwei Jahre lang wurden dort Zeitungen und gelegentlich auch Flugblätter vervielfältigt und an die durch die Nazis eingeschüchterte und verfolgte Bevölkerung verteilt, um ihnen Mut, Glauben und Hoffnung zu geben.

Jan Włodarczyk, der das Pseudonym „Czarny“ (Schwarz) trug, versteckte gemeinsam mit seinen Kindern das Vervielfältigungsgerät und die Waffen für die Sabotagetruppen der Gwardia Ludowa der PPS. Die Töchter, die in den Reihen der Roten Pfadfinder und der Organizacja Młodzieżowa Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (Jugendorganisation der Gesellschaft der Arbeiteruniversität) heranwuchsen, waren als Kuriere und Kontaktpersonen tätig. Zwei Hausdurchsuchungen der Gestapo bei den Włodarczyks und im angrenzenden Badehaus waren ohne Ergebnis. Das Haus von Jan Włodarczyk und seinen Kindern hatte zwei Ausgänge, die im Falle einer Durchsuchung ermöglichten, belastende Dokumente wegzuschaffen.

Die nächste Operation der Gestapo in der Nacht vom 11. auf den 12. August 1943 im Rahmen der Aktion „Oderberg“ endete mit der Festnahme von mehr als 200 Familien in Zagłębie Dabrowskie. Unter ihnen war die Familie Włodarczyk: Jan und seine Töchter Maria und Mieczysława. Sein Sohn Jerzy war in der Arbeit und entging dadurch der Verhaftung.

Jan Włodarczyk wurde im Gefängnis in Mysłowice grausamen Verhören unterzogen. Nach fast drei Monaten wurde er nach Auschwitz deportiert (27. Oktober 1943, Häftlingsnummer 159044). Ein ähnliches Schicksal erfuhren seine Töchter: Sie waren Gefangene des KZ Auschwitz-Birkenau, Maria mit der Häftlingsnummer 54679 und Mieczysława mit der Häftlingsnummer 54680. Ihren Vater haben sie nie wieder gesehen. In den Briefen, die Jan Włodarczyk schrieb, berichtete er, dass er am 12. Februar 1944 von Auschwitz nach Ebensee, ein Außenlager des Konzentrationslagers Mauthausen, deportiert worden war. Seinen letzten Brief schrieb er im Juni 1944 aus Ebensee.

Trotz diverser Suchaktionen blieb das Schicksal Jan Włodarczyks nach Kriegsende unbekannt. Erst nach 48 Jahren kam im Jahr 1992 eine Nachricht aus Bad Arolsen, mit der das Internationale Rote Kreuz darüber informierte, dass Jan Włodarczyk am 13. Dezember 1944 im Schloss Hartheim ums Leben kam.

Er wurde als „lebensunwert“ klassifiziert und zur Genugtuung der Folterknechte in Hartheim ermordet. Er war 52 Jahre alt.

Urszula Kowalska

Urszula Kowalska ist die Tochter von Mieczysława Szmatoły, geborene Włodarczyk, und älteste Enkelin von Jan Włodarczyk. Nach 48 Jahren der Suche hat sie die Wahrheit über den Mord an ihrem Großvater in der Tötungsanstalt in Schloss Hartheim erfahren.

Aus dem Polnischen von Katharina Czachor

Jan Włodarczyk had close connections with the province of Zagłębie Dabrowskie, the Dąbrowa Basin, and with the city of Sosnowiec. His lived there with his wife Katarzyna and their three children, Maria, Mieczysława and Jerzy. From 1924 on he was an active member of the Polska Partia Socjalistyczna (Polish Socialist Party, or PPS), the Gwardia Ludowa (People’s Guard) of the PPS, as well as the Milicja (Militia) of the PPS.

In 1928 he started to work at the local bathhouse, which was located right next to his home. From 1935 Jan Włodarczyk was in charge of the Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (Society of the Workers’ University) youth organisation. Within this organisation he was considered a role model and a great authority.

The unexpected death of his wife in 1939 worsened the tragedy of the Second World War. The Włodarczyk’s apartment and the bathhouse became distribution centres for conspiratorial PPS newspapers, leaflets and literature. For over two years newspapers, sometimes also fliers, were duplicated here and distributed among a population cowed and persecuted by the Nazis in order to give them courage, belief and hope.

Jan Włodarczyk, who went by the pseudonym ‘Czarny’ (Black), and his children hid the duplicating machine and weapons for the sabotage troops of the Gwardia Ludowa and the PPS. His daughters, who had grown up in the ranks of the Red Scouts and the Organizacja Młlodzieżowa Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (Youth Organisation of the Society of the Workers’ University), were active as couriers and go-betweens. Two searches of the Włodarczyks’ home and of the neighbouring bathhouse by the Gestapo yielded nothing. The house of Jan Włodarczyk and his children had two exits, which made it possible to dispose of incriminating documents in the case of a search.

The next operation by the Gestapo in the night of 11-12 August 1942 as part of the ‘Oderberg’ action resulted in the seizure of over 200 families in Zagłębie Dabrowskie. The Włodarczyk family was among them: Jan and his daughters Maria and Mieczysława. His son Jerzy was at work and therefore avoided arrest.

Jan Włodarczyk was submitted to brutal interrogation at the prison at Mysłlowice. After almost three months he was deported to Auschwitz (27 October 1943, prisoner number 159044). His daughters met a similar fate: they were prisoners of Auschwitz-Birkenau concentration camp, Maria under prisoner number 54679 and Mieczysława under prisoner number 54680. They never saw their father again. In the letters written by Jan Włodarczyk he reported that on 12 February 1944, he had been deported from Auschwitz to Ebensee, a subcamp of the Mauthausen concentration camp. He wrote his last letter in June 1944 from Ebensee. Despite a variety of efforts to trace him, Jan Włodarczyk’s fate remained unknown after the end of the war. Only 48 years later, in 1992, did a letter arrive from Bad Arolsen in which the International Red Cross informed the family that Jan Włodarczyk had died on 13 December 1944 in Hartheim Castle.

He was classified as ‘unworthy of life’ and murdered in Hartheim for his torturer’s gratification. He was 52 years old.

Urszula Kowalska

Translation into English: Joanna White

 Związany był z Zagłębiem Dąbrowskim, a dokładnie z Sosnowcem, gdzie mieszkał wraz z żoną Katarzyną i trójką dzieci – Marią, Mieczysławą i Jerzym. Od 1924r. stał się aktywnym członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej i Gwardii Ludowej PPS oraz Milicji PPS.

Był od 1928r. pracownikiem Łaźni Miejsciej, zamieszkując w domku do niej przyległym. Od 1935r. Jan Włodarczyk był opiekunem młodzieży zrzeszonej w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego. Był dla TUR-owców drogowskazem i wielkim autorytetem.

Tragizm II wojny światowej w 1939r. spotęgowała niespodziewana śmierć Żony. Mieszkanie Włodarczyków było wówczas wraz z Łaźnią punktem kolportażu prasy, ulotek i literatury konspiracyjnej działalności PPS. Przeszło dwa lata powielano tam gazetki oraz okolicznościowe ulotki, docierając do zastraszonej i prześladowanej przez okupanta ludności, dodając odwagi i siły, budując wiarę i nadzieję.

Jan Włodarczyk, pseudonim „Czarny“ wraz z dziećmi przechowywał powielacz i broń dla oddziałów dywersyjnych GL-PPS. Córki wychowane w szeregach Czerwonego Harcerstwa i Organizacji Młodzieżowej Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (OMTUR) były łączniczkami i kolporterkami. Dwukrotne rewizje, dokonywane przez Gestapo w mieszkaniu Włodarczyków oraz przyległej Łaźni – nie dały żadnych rezultatów. Domek zajmowany przez Jana Włodarczyka i jego dzieci miał dwa wyjścia, co w przypadku rewizji stwarzało możliwość usunięcia obciążających materiałów.

Ponowna akcja Gestapo w nocy 11/12 sierpnia 1943r. w ramach akcji „Oderberg“ zakończyła się aresztowaniem ponad 200 rodzin w Zagłębiu. Wśród nich – została aresztowana Rodzina Włodarczyków – Jan z córkami: Marią i Mieczysławą. Syn Jerzy był w pracy i dzięki temu uniknął aresztowania.

Jan Włodarczyk najpierw  poddany został okrutnemu w swych metodach przesłuchaniu w więzieniu w Mysłowicach. Po blisko 3 miesiącach został deportowany do KL AUSCHWITZ (27.10.1943r., nr obozowy 159 044). Podobny los spotkał także corki, które stały się więźniarkami obozu Auschwitz – Birkenau; Maria z nr obozowym 54 679 i Mieczysława z nr obozowym 54 680. Ojca już nigdy nie spotkały. Listy, które pisał Jan Włodarczyk informowały, że z Auschwitz został dn. 12.02.1944r. przewieziony do KL Mauthausen – podobóz Ebensee (Górna Austria). Ostatni list napisał w czerwcu 1944r. właśnie z Ebensee.

Mimo zakończenia wojny oraz całej akcji poszukiwawczej los Jana Włodarczyka pozostawał nieznany. Dopiero po 48 latach, w 1992r. wiadomość z Arolsen, Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, informowała, że Jan Włodarczyk zakończył życie w Kommandzie Schloss Hartheim, 13 grudnia 1944r.

W Hartheim został zamordowany jako ofiara „niewarta, by żyć“ – wg klasifykacji oprawców, mordujących dla swojej satysfakcji i własnej przyjemności. Miał 52 lata.

Urszula Kowalska, córka