Stanisław Goździkowski 1894 - 1941 Edycja

Stanisław Goździkowski wurde in Julkowo geboren. Zusammen mit seiner Frau und 3 Kindern wohnte er im Dorf Osiek a/Weichsel (Osiek nad Wisłą) im damaligen Landkreis Leipe (Lipno, heute Landkreis Thorn (Toruń)), wo er als Lehrer tätig war. Am 17. Oktober 1939 führten die Einsatzgruppe und der sog. Selbstschutz (Mitglieder der deutschen Minderheit) große Verhaftungsaktion durch, die auf Bekämpfung polnischer Intelligenz abzielten. Die Zielgruppe waren die Lehrer. Unter dem Vorwand einer Besprechung der Schulangelegenheiten wurden alle Lehrer aus der Lipno-Umgebung zu Konferenz eingeladen. Insgesamt wurden an diesem Tag 72 Lehrer verhaftet und ins KZ Hohenbruch in Ostpreußen gebracht. Von dort gelangte er, wie viele anderen verhafteten Lehrer, zum Arbeitserziehungslager Soldau (Działdowo). Am 18. April 1940 erfolgte seine Einweisung ins KZ Dachau und am 26. Mai 1940 seine Überstellung nach Mauthausen. Nur wenige der im Rahmen dieser Aktion verhafteten Lehrer überlebten die KZ-Haft. Laut Bescheinigung des Lagerarztes starb Stanisław am 10. Dezember 1941 in Gusen an einer Embolie (Verstopfung der Blutgefäße). Am Weihnachten des gleichen Jahres ging die Todesnachricht an seine Ehefrau, doch vermutlich wegen ihres Umzugs erreichte sie sie nicht. Aus diesem Grund wurde im Jahr 1951 beim Amtsgericht ein Verfahren zur Feststellung des Todes eingeleitet.

Dr. Katarzyna Woniak – Aleksander-Brückner-Zentrum für Polenstudien, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg

Quelle:

· Personalakte von Stanisław Goździkowski, in: Instytut Pamięci Narodowej Warszawa, Sign. IPN GK 629/1076 (Bestand: Gestapo Zichenau)

· Akta Sądu Grodzkiego w Lipnie 1945-50, Akta w sprawie stwierdzenia zgonu dot. Stanisław Goździkowski, in: Instytut Pamięci Narodowej Bydgoszcz, Sign. IPN By 115/728

· Maria Wardzyńska, Był rok 1939. Operacja niemieckiej Policji Bezpieczeństwa w Polsce – Intelligenzaktion, Warszawa 2009, S. 180.

Stanisław Goździkowski urodził się w Julkowie. Wraz z żoną i trojgiem dzieci mieszkał we wsi Osiek nad Wisłą w powiecie toruńskim, gdzie pracował jako nauczyciel w szkole powszechnej. 17 października 1939 r. niemieckie grupy operacyjne (Einsatzgruppen) oraz tzw. Selbstschutz (członkowie mniejszości niemieckiej) przeprowadziły szeroko zakrojoną akcję zwalczania polskiej inteligencji i pod pretekstem omówienia spraw oświaty zaprosiły nauczycieli z okolic Lipna na konferencję, po czym aresztowały wszystkich przybyłych. Łącznie ujęto 72 nauczycieli i umieszczono ich w obozie koncentracyjnym w Hohenbruch w Prusach Wschodnich. Stamtąd Stanisław trafił, podobnie jak wielu innych nauczycieli, do obozu przejściowego w Działdowie (Soldau). 18.04.1940 r. przewieziono go do KZ Dachau a 26.05.1940 do Mauthausen. Tylko nieliczni aresztowani w tej akcji nauczyciele zdołali przeżyć katorgę KZ. Na podstawie zaświadczenia lekarza obozowego Stanisław umarł 10.12.1941 r. w Gusen na embolię (zatorowość żył). Tuż przed wigilią tego samego roku komendantura obozowa wysłała do żony Anny zawiadomienie o śmierci, ale prawdopodobnie z wynikłej przeprowadzki, jej go nie dostarczono, w wyniku czego w 1951 r. w Sądzie Grodzkim w Lipnie miała miejsce sprawa o uznanie Stanisława za zmarłego.

Dr Katarzyna Woniak – Aleksander-Brückner-Zentrum für Polenstudien, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg

Źródła:

· Kartoteka Stanisława Goździkowskiego, w: Instytut Pamięci Narodowej, IPN GK 629/1076 (Zespół: Gestapo Zichenau)

· Akta Sądu Grodzkiego w Lipnie 1945-50, Akta w sprawie stwierdzenia zgonu dot. Stanisław Goździkowski, w: Instytut Pamięci Narodowej Bydgoszcz, IPN By 115/728

· Maria Wardzyńska, Był rok 1939. Operacja niemieckiej Policji Bezpieczeństwa w Polsce – Intelligenzaktion, Warszawa 2009, s. 180.