Konstanty Baranowski wurde in Mitawa (Jelgava) in Lettland als Sohn des polnischen Generals Antoni Baranowski geboren. Während des Ersten Weltkrieges diente er in der russischen Armee. Er erhielt mehrere Auszeichnungen und wurde zum Major ernannt. Nach seinem Ingenieursstudium in Vilnius lebte er mit seiner Frau Olga und seiner Tochter Irena (geb. 1925) in Thorn (Toruń) und arbeitete als Zeichner.
Dort wurde er als ehemaliger Soldat im Frühjahr 1940 festgenommen und in das Konzentrationslager Sachsenhausen eingewiesen. Nach viermonatiger Haft entließ ihn die Verwaltung des KZs am 9. August 1940. Er war zu diesem Zeitpunkt ein gebrochener und schwer kranker Mensch. Sein gesundheitlicher Zustand besserte sich allmählich, so dass er sich in den darauffolgenden Monaten und Jahren sogar der konspirativen Arbeit widmen konnte.
Ende 1943 nahm ihn die Gestapo wiederholt fest und verhörte ihn über mehrere Momente im Gefängnis in Bromberg (Bydgoszcz). In erschöpftem Zustand wurde er am 19. Februar 1944 in das KZ Mauthausen überstellt. Von dort aus schrieb er seiner Familie im April 1944 einen Brief. Er versuchte die Lagerzensur zu umgehen und kodierte manche Worte auf Russisch. Er berichtete von Hunger und bat um ein Essenpaket. Dennoch wurden einige Passage in seinem Brief zensiert. Baranowskis Familie war jedoch erfreut, zu erfahren, dass er überhaupt noch am Leben war. Das war wohl seine letzte Nachricht. Als er am 29. Dezember 1944 im Außenlager Melk starb, wurde seine Familie nicht benachrichtigt. Erst 1948 wurde Baranowski vom Amtsgericht Thorn für tot erklärt.
Sein Grabstein enthält zwar kein genaues Sterbedatum, aber die Todesursache: „Zu Tode gequält in Mauthausen“.
Dr. Katarzyna Woniak – Aleksander-Brückner-Zentrum für Polenstudien, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg
Literatur:
Tagebuch von Eugeniusz Przybył: Eugeniusz Przybył. Toruń okupacyjny wrzesień 1939-styczeń 1945 w dzienniku malarza i bibliofila, Toruń 2019, S.: 133, 237, 470.
Konstanty Baranowski urodził się w Mitawie na Łotwie jako syn polskiego generała Antoniego Baranowskiego. W czasie pierwszej wojny światowej walczył w armii rosyjskiej. Otrzymał kilka odznaczeń oraz mianowanie na majora. Po studiach inżynierskich w Wilnie zamieszkał wraz z żoną Olgą i córka Ireną (ur. 1925) w Toruniu, gdzie trudnił się kreślarstwem. W 1940 r. aresztowano go jako byłego wojskowego i osadzono w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Po czteromiesięcznym areszcie, 9 sierpnia 1940, komendantura obozu zwolniła Baranowskiego. Do domu wrócił jako złamany i ciężko chory. Dzięki opiece swojej rodziny odzyskał stopniowo siły i włączył się do pracy w konspiracji. Pod koniec 1943 r. został ponownie aresztowany przez Gestapo. Po kilkumiesięcznych przesłuchaniom w więzieniu w Bydgoszczy trafił 19.02.1944 r. do KZ Mauthausen w stanie skrajnego wyczerpania. W maju przysłał stamtąd rodzinie list. Chcąc ominąć cenzurę obozową zakodował niektóre pojęcia po rosyjsku. Uskarżał się na głód i prosił o paczki żywnościowe. Pojedyncze wyrazy cenzura skreśliła mimo wszystko. List ten pomimo swej smutnej treści ucieszył rodzinę, która żyła w ciągłej niepewności o jego los. Był to jednak prawdopodobnie pierwszy i ostatni list. Rodzinę nie powiadomiono nawet o śmierci Konstantego dnia 29.12.1944 r. w podobozie Melk. Dopiero w 1948 r. Sąd Grodzki w Toruniu uznał go za zmarłego. Wprawdzie nagrobek jego nie podaje dokładnej daty zgonu, ale informuje o jego przyczynie: „Zamęczony w Mauthausen”.
Dr Katarzyna Woniak – Aleksander-Brückner-Zentrum für Polenstudien, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg
