Wincenty Jóźwiak 1918 - 1945 Edycja

Wincenty Jóźwiak – geboren am 3. Juli 1918 in Wielka Wieś, Gemeinde Piaskowice, Kreis Łęczyca. Er ließ sich in Parzęczew nieder, wo er 1940 Stanisława, geb. Biesiada, heiratete. Er war als Arbeiter angestellt.

Zu Beginn des Krieges nahm er zusammen mit mehreren Einwohnern von Parzęczew an der Beerdigung eines deutschen Soldaten teil, der bei einem Fluchtversuch getötet worden war. Am 18. Juli 1941 wurde er von der Gestapo in Łódź verhaftet, weil er einen Teil des Eigentums dieses Soldaten – eine Zehn-Pfennig-Münze – an sich genommen hatte. Während der Untersuchung wurde er so geschlagen, dass selbst der deutsche Gefängnisarzt seine Freilassung verlangte, weil er durch Erschöpfung in Lebensgefahr schwebte. Unter solchen Bedingungen war es nicht schwer, ein Geständnis zu erzwingen, ganz gleich, wie wahr die Anschuldigungen waren.

Mit Urteil des deutschen Sondergerichtes am Landgericht in Łódź (1940 bis 1945: Litzmannstadt)) vom 9. Dezember 1941 wurde Wincenty Jóźwiak wegen Hehlerei zu drei Jahren Gefängnis verurteilt. Tatsächlich wurde er ein Opfer der deutschen Gefängnisse und Konzentrationslager.

In den Anfängen seiner Haftzeit schickte er Postkarten an seine Frau Stanisława, mit der er sich gerade verlobt hatte. Er hatte keine Gelegenheit, seine Tochter zu sehen, die geboren wurde, während er in einem Polizeigefängnis in Łódź inhaftiert war. Briefe aus Wincenty kamen nach einiger Zeit nicht mehr an.

Am 9. Januar 1945 wurde Jóźwiak in das Konzentrationslager Mauthausen transportiert. Bis zum 12. Januar blieb er in Quarantäne, danach wurde er einem Arbeitskommando zugewiesen. Später folgte die Verlegungin das Sanitätslager verlegt. Häftlinge, die aufgrund einer Krankheit nicht arbeiten konnten, wurden von den Nazis als nutzlos betrachtet und erhielten keine oder nur eine geringe medizinische Versorgung.

Wincenty erlebte die Befreiung nicht mehr und starb am 23. März 1945 in Mauthausen an Erschöpfung. Er war zum Zeitpunkt seines Todes 26 Jahre alt – er war das jüngste Opfer dieses deutschen Verbrechens und wahrscheinlich das letzte tödliche Opfer des Gerichtsverfahrens gegen die Einwohner von Parzęczew.

Sieben weitere Einwohner von Parzęczew wurden in demselben Gerichtsverfahren verurteilt: Der Pfarrer von Parzęczew, Wincenty Harasymowicz, wurde zum Tode verurteilt, Jan Balcerzak und Jan Sroczyński wurden zu 10 Jahren schwerer Haft, Helena Wronska zu 5 Jahren schwerer Haft und Jozef Balcerzak zu 1 Jahr Haft verurteilt. Andrzej Podębski und Walenty Sikora wurden freigesprochen.

Die Einwohner von Parzęczew wurden in einem Schauprozess vor Gericht gestellt, um die polnische Gesellschaft zu terrorisieren. Alle in diesem Prozess Angeklagten wurden, unabhängig davon, ob sie zum Tode oder zu einer Haftstrafe verurteilt oder freigesprochen wurden,noch vor Kriegsende in Gefängnissen und Konzentrationslagern ermordet.

Dariusz Gołygowski, Forschender (2025)

Quellen:

Arolsen Archives, Wincenty Jóźwiak.

Bundesarchiv, Reichsjustizministerium, R 3001/137931, S. 1-18.

KZ-Gedenkstätte Mauthausen, Wincenty Jóźwiak.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej w Łodzi 1965-1999, IPN Ld 14/160, S. 16.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej w Łodzi 1965-1999, IPN Ld 421/35 t. 2, S. 74, 91, 131, 159, 182. 

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Sondergericht beim Landgericht Litzmannstadt, IPN Ld 190/14, S. 206-212.

Wincenty Jóźwiak – urodził się 3 lipca 1918 r. w Wielkiej Wsi, gminie Piaskowice, powiecie łęczyckim. Zamieszkał w Parzęczewie, gdzie w 1940 r. związał się ze Stanisławą z Biesiadów. Był pracownikiem najemnym.

Na początku wojny wraz z kilkoma mieszkańcami Parzęczewa brał udział w pogrzebie niemieckiego żołnierza, który zginął podczas próby ucieczki. 18 lipca 1941 r. został aresztowany przez Gestapo w Łodzi pod zarzutem przywłaszczenia części mienia tego żołnierza – monety dziesięciofeningowej. W czasie śledztwa był bity do takiego stopnia, że sam niemiecki lekarz więzienny domagał się jego zwolnienia z powodu grożącej mu rychłej śmierci z wycieńczenia. W takich warunkach nie było trudno wymusić przyznania się do zarzutów, nieważne na ile byłyby prawdziwe.

Wyrokiem niemieckiego Sądu Specjalnego przy Sądzie Krajowym w Łodzi z dnia 9 grudnia 1941 r. Wincenty Jóźwiak został skazany na 3 lata więzienia za paserstwo. W rzeczywistości stał się ofiarą niemieckich więzień i obozów koncentracyjnych.

W początkowym okresie uwięzienia wysyłał pocztówki do swojej żony Stanisławy, z którą dopiero co się związał. Nie miał możliwości zobaczyć swojej córki, która urodziła się gdy był przetrzymywany w więzieniu policyjnym w Łodzi. Listy od Wincentego po pewnym czasie przestały przychodzić. Jóźwiak 9 stycznia 1945 r. został przetransportowany do obozu koncentracyjnego Mauthausen, gdzie otrzymał numer obozowy 115292. Do 12 stycznia przebywał na kwarantannie, po czym został przeniesiony do komanda roboczego. W późniejszym czasie trafił do obozu medycznego. Więźniowie niezdolni do pracy z powodu choroby byli uznawani przez hitlerowców za bezużytecznych i nie przyznawano im opieki medycznej lub była ona szczątkowa. Wincenty nie doczekał wyzwolenia i zmarł z wycieńczenia w Mauthausen 23 marca 1945 r. W chwili śmierci miał 26 lat – był najmłodszą ofiarą tej nazistowskiej zbrodni i prawdopodobnie ostatnią śmiertelną ofiarą procesu wytoczonego przeciwko mieszkańcom Parzęczewa.

W tej samej sprawie sądowej skazano również 7 innych mieszkańców Parzęczewa. Proboszcz parafii Parzęczew, ks. Wincenty Harasymowicz, został skazany na karę śmierci, Jan Balcerzak i Jan Sroczyński – 10 lat ciężkiego więzienia, Helena Wrońska – 5 lat ciężkiego więzienia, Józef Balcerzak – 1 rok więzienia. Uniewinnieni zostali Andrzej Podębski i Walenty Sikora.

Mieszkańcy Parzęczewa zostali postawieni przed pokazowym procesem sądowym, którego celem było sterroryzowanie polskiego społeczeństwa. Wszystkie oskarżone w tym procesie osoby, niezależnie czy wydano na nich wyrok śmierci, pozbawienia wolności lub czy otrzymali uniewinnienie, zostali przed końcem wojny zamordowani w więzieniach i obozach koncentracyjnych.

Dariusz Gołygowski, badacz (2025)

Źródła: 

Archiwum Arolsen, Wincenty Jóźwiak

Bundesarchiv, Reichsjustizministerium, R 3001/137931, k. 1-18.

Mauthausen Memorial, Wincenty Jóźwiak.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej w Łodzi 1965-1999, IPN Ld 14/160, s. 16.

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Okręgowa Komisja Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Instytut Pamięci Narodowej w Łodzi 1965-1999, IPN Ld 421/35 t. 2, s. 74, 91, 131, 159, 182. 

Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi, Sondergericht beim Landgericht Litzmannstadt, IPN Ld 190/14, s. 206-212.