Stefan Jankowski 1903 - 1943 Edycja

Stefan Jankowski wurde in der Stadt Włocławek (dt. Leslau) geboren. Er besaß dort ein eigenes Friseurgeschäft. Am 17. Juli 1942 ereignete sich in der Stadt ein Vorfall, der Stefan letztendlich das Leben kostete. Von seinem Friseurgeschäft aus beobachtete der Pole immer wieder die zu Kanalisationsarbeiten eingesetzten Juden. An diesem Tag ging er auf sie zu und schenkte ihnen ein paar Zigaretten. Dabei wurde Stefan von deutschem Kanalbaumeister gesehen und aufgefordert, die Baustelle sofort zu verlassen. Da er noch etwas zögerte, fasste der Deutsche ihn an dem Arm um ihn wegzuschieben und schlug ihn ins Gesicht. Mit Hilfe des zweiten Aufsehers konnte der Pole der Polizei zugeführt werden. Er kam nicht mehr frei.

Zunächst wurde er ins Gerichtsgefängnis eingeliefert, wo er auf seinen Strafprozess wartete. Am 10. September 1941 verurteilte ihn das Sondergericht Leslau wegen „Gewalttat gegen einen Angehörigen der deutschen Behörde“ zu acht Jahren Zuchthaus. Danach kam er zur Strafanstalt Rawitsch und am 12. Dezember 1942 ins KZ Mauthausen. Einen Monat später verstarb er in Gusen.

Während seiner Haft blieb er im Briefkontakt mit seiner Lebensgefährtin Aniela L., mit der er seit 20 Jahre zusammenlebte. Sie verfasste zwei Gesuche auf Freilassung bzw. Besuchstermin. Zwei ihrer Briefe an Stefan wurden von den Gefängnisbeamten abgefangen und in die Personalmappe eingeheftet. Ihre Lektüre offenbart unbegrenzte Sehnsucht nach Stefan und die Hoffnung auf seine Rückkehr und ein baldiges Zusammenleben.

Diese Hoffnungen wurden nie erfüllt. 

Quelle:

• Personalakte von Stefan Jankowski, in: Archiwum Państwowe Poznań [Staatsarchiv in Posen), Sign. APP R 1462 (Bestand: Zuchthaus Rawitsch)

 Dokumente:

• Urteil des Sondergerichts von 10.9.1941
• Auszug eines Briefes von Aniela L., beides, in: Archiwum Państwowe Poznań [Staatsarchiv in Posen), Sign. APP R 1462 (Bestand: Zuchthaus Rawitsch)

Dr. Katarzyna Woniak, Aleksander-Brückner-Zentrum für Polenstudien, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg

Stefan Jankowski urodził się we Włocławku. Wspólnie ze swoją towarzyszką życia posiadał tam zakład fryzjerski. 17 lipca 1942 r. miało miejsce zdarzenie, które kosztowało Stefana życie. Z okna swojego zakładu Polak wielokrotnie obserwował zatrudnionych przy pracach kanalizacyjnych Żydów. Tego dnia Stefan wyszedł do nich i podarował im kilka papierosów. Zauważył to niemiecki brygadzista i nakazał natychmiastowe opuszczenie placu budowy. Stefan nieco się ociągał, na co Niemiec zareagował przemocą bijąc Polaka po twarzy. Z pomocą drugiego strażnika obezwładniono Stefana i doprowadzono na policję, skąd wolny już nie wyszedł. Najpierw przebywał w areszcie śledczym a 10 września 1941 r. niemiecki Sąd Specjalny skazał go za „przemoc wobec członka niemieckiej administracji” na 8 lat więzienia. Po procesie Stefan trafił do obozu karnego w Rawiczu a 12.12.1942 r. do obozu koncentracyjnego w Mauthausen. Miesiąc później zginął w Gusen. Podczas aresztu korespondował ze swoją ukochaną. Aniela L. wystosowała też dwie prośby o ułaskawienie tudzież zgodę na widzenie. Bez skutku. Jej dwa listy do Stefana obsługa więzienia przechwyciła i dołączyła do kartoteki. Lektura tej korespondencji wskazuje na bezgraniczną tęsknotę i nadzieję na szybki powrót Stefana i wspólne dalsze życie. Nadzieje te nie spełniły się. 

Źródło:

• Kartoteka Stefana Jankowskiego, w: Archiwum Państwowe Poznań, sygn. APP R 1462 (Zespół: Obóz karny w Rawiczu)

Dokumenty:

• Wyrok Sądu Specjalnego z 10.09.1941
• Fragment listu Anieli L. z 18.05.1942, oba w: Archiwum Państwowe Poznań, sygn. APP R 1462 (Zespół: Obóz karny w Rawiczu)

Dr Katarzyna Woniak, Aleksander-Brückner-Zentrum für Polenstudien, Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg